ئۆپۆزیسیۆن و دهستهڵات له دوو بازنهی

جیاوازو بهیهکداچوودا

ئهگهر سهنگهری دهستهڵات بهبازنهیهک و سهنگهری ئۆپۆزیسیۆن بهبازنهیهکی دیکهی جیاواز بچوێنین ، هێشتا خاڵی یهکتربڕو گۆشهی بهیهکداچوو لهنێوانیاندا بهرچاو دهکهون . خاڵه هاوبهشهکان له بهرژهوهندیه باڵاکانی گهل و نیشتماندا چڕ دهبنهوه ، گۆشه بهیهکداچووهکانیش له شێوازی ئهو پهیامه خۆیا دهبن که ههردوولایهن له لووتکهی ئارمانجهکانیاندا دیاریان کردووهو بۆی تێدهکۆشن . سهرباری ئهوانهشهوه پڕۆسهی کێبهرکێ وهک پڕۆسهیهکی زیندوو لهگهڵیاندا باڵا دهکات و گهورهدهبێ . ههرجۆره پاساو هێنانهوهیهکیش بۆ قۆناغبهندی ئهو کێبهرکێیه پوچ و بێ بنهما دهمێنێتهوه .

ئۆپۆزیسیۆن بهرهوتی ئهرێنی و نهرێنی خۆیهوه ههوڵدهدات بوونی خۆی بسهڵمێنی و بهرنامهی خۆی بخاته ڕوو، بهو شێوهیهی که دهیهوێ خزمهتگوزاربوونی خۆی پێشان بدات . حکومهت و دهستهڵاتیش جگه له خزمهتگوزاری و پاسهوانی کردن له گیانی مرۆڤهکان و خاکی نیشتمان ئهرک و رۆڵێکی دیکهی نیه ، ئهگهر دهستهڵات تهنیا بۆ فهرمانڕهوایی و خۆسهپاندن و پاوانخوازی بێ ، هاوێرکاری و جیاکاری پهیڕهو بکات ، ههستی ناحهزی و دوژمنایهتی لهنێو ههناوی کۆمهڵگهدا دروست دهکات .

لهو وڵاتانهی که ئۆپۆزیسیۆن ناچار دهکرێن یان خۆیان سهنگهری نهرێنی ههڵدهبژێرن ، شهڕو ماڵوێرانی و کاولکاریان لێدهکهوێتهوه ، کۆمهڵگه بۆ دواوه دهگهڕێتهوهو به پاشکهوتوویی دهمێنێتهوه ، کهچی لهو کاتانهی که ئۆپۆزیسیۆن رۆڵی ئهرێنی کایه دهکات ، کۆمهڵگه بهرهو پێشهوه ههنگاو ههڵدهگرێتهوه ، وڵات ئاوهدان دهبێتهوه ، ئاسوودهیی و بهختهوهری باڵ بهسهر نیشتماندا دهکێشێ .

جاران له کوردستان و عێراقدا چونکه ئهقڵیهتی حزبی سهرکردهو سهرۆکی فهرمانده برهوی پێدرابوو ، جگه له نهرێنیبوون ( سلبی - پاسیڤ) هیچ دهرفهتێکی دیکه لهبهردهم ئۆپۆزیسیۆندا نهمابۆوه . ههموو حزبهکان یان دهستهمۆکراوی دهستهڵاتبوون یان سهنگهری نهرێنی بوونیان ههڵبژاردبوو، دهستهڵاتیان رهت کردبۆوه ، له رێگهی شێوازهکانی تێکۆشانهوه ههوڵی رووخاندن و لهبێن بردنی دهستهڵاتیان دهدا ،ئهمهش کوشتار و دوژمنایهتی لێوهبهرههم هاتبوو ، بۆیه ئهو حزبانهی که ئێستا دهستهڵاتدارن و جاران دهستهڵاتداری داگیرکهر ناچاری کردبوون که سهنگهری ئۆپۆزیسیۆنی نهرێنی( سلبی) ههڵبژێرن ، بهههمان لۆژیک و ڕامانهوه له هێزی ئۆپۆزیسیۆنی بهرانبهر به خۆیان دهڕوانن . لهو سۆنگهیهشهوه شاڵاوێکی تووندیان دژ به ئۆپۆزیسیۆن دهست پێکردووه ، ئامادهن بهههر شێوازێک که بۆیان بکرێ ئۆپۆزیسیۆن لهبهرچاوی خهڵک رهش بکهن ، ناوناتۆرهی وهپاڵ بدهن و به دهستی دهرهکی تۆمهتباری بکهن . وابڵاو دهکهنهوه ئهگهر ئۆپۆزیسیۆنیش دهستهڵات بگرێته دهست لهوان باشتری پێناکرێ و لهوه خزمهتگوزارتر نابێ. ئهوانهی ئهمڕۆ بهمهبهستی بێدهنگکردنی ئۆپۆزیسیۆن شاڵاوی تۆمهتبارکردنیان دهست پێکردووه و تیۆری قۆناغبهندی دادهڕێژن ، لهیهک سهرچاوه فرچک دراون و بهسهر دوو دهسته دابهش دهبن ؛

دهستهی یهکهم ، ئهوانهن که له نێو حزبه دهستهڵاتدارهکانهوه باوهڕیان به دیموکراسی و دهستاودهستکردنی دهستهڵات نیه ،لهقوڵایی باوهڕیانهوه سهرسهختانه دژایهتی ئۆپۆزیسیۆن دهکهن ، له دهربڕینی رامانی ئازاد و رۆژنامهگهری ئازاد ههترهشیان چووه ، دهیانهوێ به یاسای کۆنهپهرستانه سنووردار و دهمکوتیان بکهن، ههوڵدهدهن دهنگه ناڕازی و رهخنهگرهکان بخنکێنن . کاتێک لهبهر رهوشی ههرێمی و نێودهوڵهتیش ناتوانن ههڵمهتی گرتن و کوشتن و راونان درێژه پێبدهن ، له دژایهتیکردنی ئۆپۆزیسیۆندا بێوهڵام دهمێننهوه ، پهنا بۆ چهواشهکاری دهبهن ، ئۆپۆزیسیۆن به دهستی دهرهکی و تابووری پێنجهم تۆمهتبار دهکهن .

دهستهی دووهم ، ئهوانهن کهله لێکدانهوهی سیاسی و خوێندنهوهی هاوکێشهی ناوهخۆیی و دهرهکیدا کۆلهوارن ، ساده هزرو کورتبین و ههناسهسوارن ، لهژێر کاریگهری راگهیاندن و پهیامی چهواشهکاریدا ههمیشه رهوشی بزاڤی رزگاریخوازیی به ناسک و کاودانی ناوهخۆی کوردستانیش بهههستهوهری دهبینن ، قۆناغی سهردهمی شاخ و شار لهیهکتر هاوێر ناکهن ،لهنێو فێرگهی ئۆپۆزیسیۆنی نهرێنیدا پهروهرده کراون، ئهوانه لهنێو حزبه دهستهڵاتدارو ئۆپۆزیسیۆنهکانیشدا بوونیان ههیه و مۆڵیان خواردووه ، زۆر به ئاسانی دهجولێندرێن و گاڵته به ههست و هزریان دهکرێ ، ههمیشه نیگهران و راڕان ، له گێژاوی دهروونیدا نغرۆ کراون ، به پارێزهوه ههنگاو ههڵدهگرنهوه و به خشکهیی دژایهتی ئۆپۆزیسیۆن دهکهن .

ژیانی فرهحزبی و سیستهمی دیموکراسی لهنێو ههناوی خۆیدا ئۆپۆزیسیۆن بهرههم دێنێ و زهوینی راستین بۆ کێبهرکێی نێوان دهستهڵات و ئۆپۆزیسیۆن دروست دهکات ، ههردوولایهن له مهیدان رادهگرێ و پێشبڕكێیان پێ دهکات . ئۆپۆزیسیۆنی ئهرێنی ( ئیجابی - پۆزهتیڤ) دهخولقێنێ . ئۆپۆزیسیۆنی ئهرێنی لهمهسهله نهتهوهیی و نیشتمانیهکاندا هاوکاری لهگهڵ دهستهڵات دهکات ، یهک وتاری سیاسی و یهک سهنگهری ههڵدهبژێرێ . ئهگهر گوشاری دهرهکی ، یان هێرشی ناحهز و نهیارانی نهتهوهو نیشتمان ههبێ ، راشکاوانه پشتی دهستهڵات دهگرێ و پاسهوانی له نهتهوهو نیشتمان دهکات ، کهچی له رهوشی ئاساییدا پێ لهسهر بهرنامهو داخوازیهکانی خۆی دادهگرێ ، پهیامی خۆی بڵاو دهکاتهوه ، رهخنه له کردهوهکانی حکومهت دهگرێ و ههوڵدهدات دۆست و لایهنگر بۆ خۆی و بهرنامهکهی کۆبکاتهوه . کردهوهکانی حکومهت دهخاته ژێر وردبینهوه ، گهندهڵیهکانی دهستهڵات ئاشكرا دهکات . ئهمه تهنیا لهبهرژهوهندی باڵای گهل و نیشتماندایه ،نه هاوکاری بێگانهی لهگهڵدایهو نه بۆ بهرژهوهندی دهرهکیش بهڕێوهدهچێ .

لهههموو کات و شوێنێكدا ئهو حزبانهی لهسهر ئایدۆلۆژیاێکی تاکپهرستی و رهتکردنهوهی بهرانبهر راهێنراون ، ئۆپۆزیسیۆن پهسند ناکهن و بهتووندی دژایهتیان دهکهن . حزبه کلاسیکی و پاوانخوازهکان تهنیا ئهو کاته ئۆپۆزیسیۆنیان قهبوڵه که پاشکۆ بێ و لهههموو ههنگاوهکاندا چهپڵه لێبدات . دهستهڵات و پاشکۆکانیش بۆ بهرتهسک کردنهوهی دیموکراسی دهست بهکار دهبن .

حزبی دهستهڵاتداری باش ئهو حزبهیه که لهتهک باشی بهرنامهکهیدا کردارو رهفتارهکانیشی باشن ، خزمهتگوزاره و جیاکاری له نێوان تاکهکانی کۆمهڵگهدا ناکات . گوێ له داخوازیهکانی جهماوهر دهگرێ و پێویستهیهکانیان مسۆگهر دهکات ، پۆلیس و ئاسایش و سوپا لهسهر بنهمای حزبایهتی پێکناهێنێ و دهست ناخاته ناو کاروباریانهوه ، پیرۆزی زانستگه و زانکۆکان لهژێر پێ نانێ و سهروهری دادگه لهکهدار ناکات ، ساختهکاری له ههڵبژاردنهکاندا ناکات ، حزبی ئۆپۆزیسیۆنی باشیش ئهو حزبهیه لهتهک بهرنامه باشهکهیدا ههڵهو کێـماسیهکانی حکومهت ئاشکرا دهکات ، رهخنهیان لێدهگرێ و پێشنیاری بهجێ دهخاتهڕوو . دهستهڵات و ئۆپۆزیسیۆن که ئامانجیان خزمهتکردنی کۆمهڵگهو نیشتمانه ، دهبێ بۆ بهرهو پێشهوهبردنی کۆمهڵگه و ئاوهدانکردنهوهی وڵات به بهرنامهو کردهوه کێبهرکێ بکهن . بوونی بهرنامهی باش ئهگهر کردهوهی باشی لهگهڵدا نهبێ و راستگۆیی و کرانهوه له کارهکانیدا نهبێ ، حزب ناکاته هێزێکی باش و خزمهتگوزار .

کاتێک دهستهڵات بهبیانۆی جۆراوجۆرهوه خۆشخزمهتی به دوژمن و ناحهزانی گهل و نیشتمان دهکات و ئۆپۆزیسیۆنش لێی بێدهنگ دهبێ ، واتای ئهوهیه که ئۆپۆزیسیۆن ئارهزوومهندانه شانی خۆی نزم دهکات و بهشێک له تاوانهکانی لێوهردهگرێ . کاتێک دهستهڵات گهندهڵی و ساختهکاری دهکات ، ئۆپۆزیسیۆنیش لێی بێدهنگ دهبێ ، واتای ئهوهیه ئهویش گهندهڵی و ساختهکاریهکانی لاپهسندهو خۆویستانه بهرپرسیارێتی بهشێک له گهندهڵیهکانی له کۆڵ دهکاتهوه .

دهستهڵات مافی خۆیهتی ئهگهر پاساوی بهجێ یان بێجێ بۆ تهواوی بهرنامه و کردهوهکانی خۆی بهێنێتهوه ، لهههمان کاتیشدا ئۆپۆزیسیۆن مافی خۆیهتی که پاساوی بهجێ یان بێجێ بۆ رهتکردنهوهی تهواوی بهرنامهو کارهکانی دهستهڵات بهێنێتهوه . ئۆپۆزیسیۆنی راستهقینه نابێ دڵی به بهرنامهو کردهوهکانی دهستهڵات خۆش بێ و باوهڕ بهخۆی بهێنی که دهستهڵات باشی کردهوه ، بهڵکو دهبێ چاوهڕوانی زۆرتری لێ بکات و داوای زیاتر و باشتری لێبکات . بۆ نموونه ئهگهر دهستهڵات باسی دیموکراسی و دیاردهی فرهحزبی و ئازادی رۆژنامهوانی دهکات ، دهبێ ئۆپۆزیسیۆن بهبهڵگهوه پێی بسهڵمێنی که دیموکراسیهکهی دهستهڵات بهرتهسک و سنوورداره ، فرهحزبی به مهرجی پاشکۆیهتی برهوی پێدراوه ، هێڵی سوور بۆ رۆژنامهوانی دیاریکراوه .

ئهگهر دهستهڵات باسی یهکسانی و دادپهروهری کۆمهڵایهتی دهکات ، دهبێ ئۆپۆزیسیۆن تێی بگهیهنێ که دامودهزگاکانی حکومهت بۆ ئهندامانی حزب قۆرخ کراون ، سیاسهتی هاوێرکاری پهیڕهو دهکرێ ، گیرفانی ئهندامانی حزبه دهستهڵاتدارهکان پڕ کراون و ئاوساون ، کهچی گیرفانی جهماوهر بڕدراوه ، بهتاڵ کراوهتهوه . دهبێ ئۆپۆزیسیۆن راوهستاوانه پێ لهسهر ئهوه دابگرێ که جهماوهر له نێو قهیرانی نیشتهجێبوون و گرانی بازاڕدا ، لهنێوان بهرداشی نهبوونی ئاوو کارهبا و نهبوونی سووتهمهنیدا گیری خواردووه ،کهچی دهستهڵاتداران ئهو قهیرانانه ناناسن و ههستی پێ ناکهن .

حزبه کۆنهپارێز وپاوانخوازهکان به شێوازی جۆراوجۆرهوه پارێزگاری له کورسی دهستهڵات دهکهن ، ئۆپۆزیسیۆنیش دهبێ به شێوازی جۆراوجۆرهوه ههوڵ بدات دهستاودهستکردنی دهستهڵات بکاته دیفاکتۆ .

2006-6-29