نرخی دیموکراسی له ههبوونی ئۆپۆزیسیۆندایه

دیموکراسی وهک ههرچهمک و زاراوهیهکی دیکه لێکدانهوهی جۆراوجۆری بۆ هێنراوته ئاراوه . ئهگهر به دهستهڵاتی گهلیش لێکدرابێتهوه بۆچوونێکی رێژهییه ، دهنا دیموکراسی جگه له دهستهڵاتی زۆرینه بهولاوه شتێکی دیکه نیه . ئهو زۆرینهیهش به نوێنهرایهتی لهبهرانبهر کهمینهدا جڵهوی فرمانڕهوایی لهدهست دهگرێ. دیموکراسی دهستهڵاتی زۆرینهیه، بهڵام کاتێ ئازادیهکانی کهمینهش فهراهم دهکات و رێگه لهبهردهم ههبوونی ئۆپۆزیسیۆنێکی راستین دهکاتهوه، چهمک و واتا و سهنگایی به خۆی دهبهخشێ. بهبێ ههبوونی ئهو ئۆپزیسیۆنه نرخ و واتایهک بۆ دیموکراسی و پڕۆسهی دیموکراتیزهکردن نامێنێتهوه . سهرهکیترین ههوێنی دیموکراسی ههبوونی رۆژنامهوانی و دهربڕینی ئازاده . کهچی ههندێ له وڵاتانی رۆژههڵات و ئیسلامی پاساوی ئهوه دههێننهوهو دهڵێن ئهگهر ههندێک له رۆژنامه و میدیاکان دهمکوت نهکهین ، بێبهندو باری لهنێو کۆمهڵگه بڵاو دهبێتهوه و پیرۆزیهکانی ئایینی و نهتهوهیی ژێر پێ دهخرێن . ئهو حکومهت و سهرکردانهی بهو بیانۆیهوه رێگری له رامانی ئازاد و رۆژنامهوانی ئازاد دهکهن ، گهرهکیانه چهواشهکاری درێژه پێبدهن و تهمهنی دهستهڵاتی خۆیان و هزری دهرماگیری و تووندڕۆیی نهتهوهیی و ئایینی و تاکڕهوی پهڕهپێبدهن و مافی بهرانبهر زهوت بکهن .

کاتێ باسی رۆژنامهوانی ئازاد بکرێ ، دهبێ مقهسی سانسۆر و سانسۆرچیهکان کول و کورت بکرێنهوه . ههوڵهکان سانسۆر نهکرین . جهماوهر ئازاد و راشکاوانه ههواڵ و زانیارییهکان بگۆڕنهوه ، لێکدانهوه جۆراوجۆرهکان به ئاسانی وهدهست بێنن و بێ باکانه بهدوای زانیاری و ههواڵ و ڕامانی جیاوازهوه بڕۆن .

کاتێ باسی ڕامانی جیاواز دهکرێ ، مهبهست له پهسندکردنی بهرانبهره . دهبێ گوێ لهبهرانبهر بگیرێ، گلهیی و رهخنهو گازانده و بۆچوونهکانی نهیاران رهت نهکرێنهوه و دوژمنایهتیان نهکرێ. بهو کاره مرۆڤ له رامان و بۆچوونی دیتران ئاگادار دهبێتهوه . لێکدانهوهیان بۆ دهکات و شرۆڤهیان دهکات . دهکارێ باشترین بهرنامهو لهبارترین پڕۆژهو گونجاوترین رێگهو سهرکهوتووترین سیاسهت لهوانی دیکه هاوێر بکات . مرۆڤ خۆی سهرپشک دهبێ کامیان به ڕهواتر و سهرکهوتووتر دهخهمڵێنێ . ناکرێ به بیانۆی ناراستبوونی رامانهکانهوه رێگه بهرتهسک بکرێتهوه . دهکرێ ههر هێنده بڵێین که ئهو ڕامانانه چهواشهکارییان تێدا کراوه . ئهو ههواڵانه ههڵبهستراون و بهدرۆ ڕازانراونهتهوه . ئهگهر سوڕبزانین که فڵانه دهزگای راگهیاندن ، رادیۆ، تهلهفزیۆن، رۆژنامه ،کهناڵی ئاسمانی و ئاژانسی دهنگوباس درۆ دهکهن، نابێ ئهو رێگهیان لێبگیرێ ، چونکه شێوازی دیکه بۆ به درۆخستنهوهیان ههیه . ئهویش خستنهڕووی بهڵگهی راست و دیکۆمێنتی باوهڕپێکراوه . چونکه تۆمهت ههڵبهستن و رهتکردنهوهی بهرانبهر بهبێ هیچ بهڵگهیهکی باوهڕپێکراو تاوانێکی دژ به دیموکراسیه ، له یاسای ئازادییدا سزای خۆی ههیه .

کاتێ زۆرینهی گهل خوێندهوار نهبن و دهستیان به هۆیهکانی راگهیاندن رانهگات و ههوڵی هۆشیارکردنهوهی خۆیان نهدهن ، تێگهیشتن له دیموکراسی و دیموکراتیزهکردن به سهخت و دژواری دهمێنێتهوه . پڕۆسهکه پێچاوپێچی زۆرتری تێدهکهوێ. دهستهڵات و سهرکرده تاکڕهوهکان له پانتاییهکی بهرفراونتردا کایه دهکهن ، ئاسانتر دهتوانن خاپاندن و فریودان و چهواشهکاری درێژه پێبدهن . ههڵبهت تهواوی گهندهڵی و ساختهکاری وپێشێلکاریهکانی مافی خهڵکیش لهو نێوهندهدا ئهستوور دهبن و دهق دهگرن .

کاتێ سیاسیهت بازی لهئاست داخوازیهکی رهوای گهلێکدا دهکرێ و به ئهنقهست ئاوهژوو دهکرێتهوه و رێگه نادرێ خواسته بگوترێتهوه ، نهک ههر نارهوایهتی له دیموکراسی دهکرێ ، بهڵکو دهمارهکانی خۆسهپاندن و پاوانخوازی و تهفرهدان ههڕهشهیهکی ئاشكرا له چارهنووسی کۆمهڵگهدا دهکهن .

له ههر کۆمهڵگهیهکدا ئهگهر زۆرینهی خهڵک نهخوێندهوار بوون ،چینی رۆشنبیران دهستهمۆکراوبوون، نووسهرو رۆژنامهانانیش بهرژهوهندخوازو قهڵهمفرۆش بوون کارهساتێکی گهوره روو له کۆمهڵگه دهکات . دهستکهوته سهرابیهکان گهوره دهکرێنهوه . سهرکرده خۆسهپێنهرهکان پیرۆز پێشان دهدرێن . حزب و بهرپرسه تاڵانچیهکان گرهو دهبهنهوهو تهمهنییان درێژ دهبێ و رهوشهکهش دژوارو ترسناکتر خۆیا دهبێ .

ئێمه دهزانین سیستهمی پهروهردهو فێرکردن له وڵاتی ئێمهدا له ئاستی پێویست دانیه .دهزگهکانی راگهیاندن و بڵاوکردنهوه، ناوهندهکانی رۆشنبیری و بزاڤهکانی رۆناکبیری له لایهن دهستهڵاتدارانهوه دهستیان بهسهردا گیراوه . ئامادهکاری پێویست بۆ زانست و زانیاری و گۆشکرن و خۆ رۆشنبیرکردن له ئارادانیه ، کهواته دهبێ دان بهو راستیه دابنێین که دیموکراسی به شێواوی هاتۆته ناو کۆمهڵگهی ئێمهوه . پڕۆسهی به دیموکراسیکردن لهسهر شێوهی رۆیشتنی کیسهڵ رێگهی گرتووه، ئهمهش دهخوازێ گیانبازی و فیداکاری لێبڕاوانهتر دهخوازێ .

له رهوشێکی ناجێگیر و ئاڵۆزو شلهژاودا، دهستهڵات دهتوانێ زۆر به ئاسانی تهنگژهو قهیران و گرفتی کۆمهڵایهتی و سیاسی جۆراوجۆر دروست بکات و قوتیان بکاتهوه. زۆر به ئاسانی دهتوانێ جهماوهر دهنێو خهمهکاندا نغرۆ بکات .

بۆ تێپهڕکردنی ئهو رهوشه و گۆڕینی بۆ باشتر دهبێ بپرسین : ئایا هێزهکانی دهرهوهی دهستهڵات بۆ دروستکردنی پێگهی رای گشتی و بۆ چالاککردنی بواری سیاسی و کۆمهڵایهتی چ ههنگاوێکیان ههڵێناوهتهوه ؟!. تا چهند شیانی ئهوهیان ههیه کاریگهری لهسهر رووداو و پێشهاتهکان دابنێن ؟!.

ئهگهر لهم سۆنگهیهوه رهوشی ههنووکهیی باشووری کوردستان بخوێنینهوه، دهبێ بپرسین : ئایا له کاودانی ئێستای کوردستاندا کامه پارت و رێکخراو دهتوانن لهژێر گوشاری ترس و برسدا نهچهمێنهوهو شێلگیرانه درێژه به کاروانی تێکۆشانی خۆیان بدهن و ههوڵی کۆکردنهوهی جهماوهری ناڕازی بدهن ؟!.

لهم قۆناغهدا که دهستهڵات سهرسهختانه لهپێناو پاوانکردنی گۆرهپانهکه ههوڵهکانی خۆی چڕ دهکاتهوه. بۆ گوشاری برسیکردن تهواوی تواناکانی ئابوری لهبهر دهستدایه و بهکاری دههێنێ، بۆ سهپاندنی دهستهڵات و گوشاری ترساندن تهواوی هێزی پۆلیس و ئاسایشی لهژێر دهست دایه و دوودڵی لێناکات ، له رهوشێکی ئاوادا ئهو هێزانهی که دهیانهوێ قایم رابووهستن و سهربهخۆیی سیاسی خۆیان به دهستهڵاتداران نهسپێرن، دهگمهن دهبن. ئهو رۆژنامهو رۆژنامهوانانهی که دهیانهوێ ئازاد بن و بهبێ سانسۆر ههواڵ و رووداوهکان پێشان بدهن و رامانی ئازاد بگهیهنن کهم و دهگمهن دهبن . کارو چالاکیهکانیشیان سنووردارو پڕ گرفت و ئاستهنگ دهبێ .

ئهگهر پێمانوابێ به شێوازی بهرتهسکردنهوهی چالاکییهکانی ئۆپۆزیسیۆن و گهورهکردنهوهی گوشارهکان ، رهوشهکه تاسهر لهبهرژهوهندی دهستهڵاتداران و حزبهکانیان دادهبێ و ئهوان دهتوانن ئاشتی و ئارامی و ئاسوودهیی بهدی بێنن ، دهبێ بزانین که سهرچیغ بۆ سیاسهت و لێکدانهوه زانستیهکان رۆیشتووین . مێژوو ئهو راستیانهی سهڵماندووه که ههرگیز لایهنێک یان چهند لایهنێک ناتوانن وهڵامگۆی داخوازیهکانی جهماوهری بهرفراوانی کۆمهڵگهیهک بن . سایهی ئهو رهواتانه که تهواوی گۆڕهپان بۆ خۆیان به رهوا دهبینن و پاوانی دهکهن ، ههرگیز ناتوانری پڕۆسهی به دیموکراسیکردن دهستی پێبکرێ و بهرهو پێشهوه ببرێ .

دیموکراسی تهنیا بهڕێوهبردنی ههڵبژاردن و پێکهێنانی پارلهمان و حکومهت نیه، بهڵکو ههبوونی ئۆپۆزیسیۆن نرخ و سهنگایی به دیموکراسی دهدات . دهستهڵاتدارو ئۆپۆزیسیۆن بهیهکهوه دراوی دیموکراسی پێکدههێنن و بههای راستینی پێدهبهخشن . ئهگهر دهستهڵاتی کوردستان مهبهستی ئهوهبێ که دیموکراسی بهرقهرار بکات، بهرهو به دیموکراسیکردنی ههنگاو ههڵبگرێتهوه ، دهبێ راستگۆیانه لهگهڵ چهمک و چالاککردنی پڕۆسهی دیموکراسیدا بێتهوه . گوشار نهخاته سهر ئۆپۆزیسیۆن و رێگهکانی لێ بهرتهسک نهکاتهوهو ههوڵی خنکاندن و پوکانهوهی نهدات . دهبێ حکومهت به بودجهی حزبه رێگهپێدراوهکان دابچێتهوهو ئهو نابهرابهری و ناههقیه نه هێڵێ که بهرانبهر بهو لایهنانه پهیڕهو دهکرێ که نهبوونهته بهشێک له دهستهڵات و پێشتریش بهشێک نهبوون له سهنگهری شهڕی نێوهخۆ . بۆ وهدهستهێنانی ههواڵ و زانیاری و بهدواداچووندا دهبێ دهرگهکان به رووی رۆژنامهو رۆژانامهواناندا کراوهو لهسهر پشت بن .

4-6-2006

rekarahmed@hotmail.com